ช่วงกลางคืน มีวงสนทนาระหว่างอาสาสมัครทั้ง 9 คน และแกนนำชุมชนบ้านเกาะปอ อีกประมาณ 10 คน ที่ห้องสมุด
ของโรงเรียนจากการประเมินด้วยสายตาคร่าวๆ และจากการฟังคำบอกเล่าจากแกนนำชุมชน ทำให้ทราบว่า
เกาะปอไม่ใช่สถานที่ท่องเที่ยว โดยเฉพาะการท่องเที่ยวในความหมายดาษดื่นทั่วๆ ไป ประเภทที่ต้องมีรีสอร์ทหรูๆ
มีสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ นานา โดยมีคนพื้นเมืองมาทำงานตามรีสอร์ทเป็นคนปูเตียง และทำความสะอาด
เพราะเท่าที่ฟังแล้ว สามารถประเมินได้ว่า ชาวบ้านเกาะปอ มีศักดิ์ศรีมากกว่านั้นมาก..

เท่าที่เปิดดูหนังสือคู่มือท่องเที่ยวหลายๆ เล่ม ไม่มีการกล่าวถึงเกาะปอแต่อย่างใด เท่าที่เห็นก็มีเพียงเล่มเดียว
ที่กล่าวถึง แต่นั่นก็หลังจากที่ผู้เขียนบทความได้ขึ้นมาที่เกาะ และแกนนำชุมชนได้อธิบายให้ฟังถึงกฎระเบียบ
ของชุมชนที่เข้มงวดกับสิ่งแปลกปลอมจากภายนอก ที่จะนำมาซึ่งความเสื่อมโทรมทางวัฒนธรรม

“ เราไม่ได้ต่อต้านการท่องเที่ยวนะ แต่การแต่งตัวเราจะเข้มหน่อย ที่นี่เราเป็นมุสลิมเกือบ 100 %
ถ้าคุณเข้ามาเกาะปอ การแต่งตัวของคุณต้องสุภาพ.. ถ้าคุณรับตรงนี้ไม่ได้ เราเชิญคุณกลับ เราทำอย่างนี้
เพื่อป้องกันเยาวชน อย่างนักศึกษาที่เข้ามาสำรวจ เราขอ
1.เรื่องการแต่งกาย คุณต้องแต่งกายสุภาพ
2.ไม่มีการพนัน
3.ไม่มีสิ่งมึนเมา คุณห้ามถือมา นั่นคือสิ่งที่เราห้าม ถ้าคุณทำได้ คุณมาได้ทุกหน่วยงาน
แต่ถ้าคุณปฏิบัติตามกฎไม่ได้...คุณกลับ อนาคตเราไม่รู้ว่า..อนาคตข้างหน้า แผ่นดินนี้เราจะรักษาไว้ได้นานเท่าไ
ร แต่เราก็ต้องทำ...”  ครูประชีพ หมัดนุ้ย แกนนำคนหนึ่งกล่าวเอาไว้

ปัญหาหลักๆ อีก 3 เรื่องที่ได้ทราบจากวงสนทนาก็คือ เรื่องแพขนานยนต์ 2 จุดที่ทำให้การเดินทางล่าช้า
ขนาดที่ว่ามีชาวบ้านที่เจ็บป่วยแล้วไปรักษาที่โรงพยาบาลไม่ทัน เพราะต้องรอแพขนานยนต์ อีกเรื่องก็คือ
เรื่องการมีหนี้สินของชาวบ้านที่รวมกันแล้วทั้งเกาะประมาณ 6 แสนบาท นอกจากนี้ก็ยังมีเรื่องของผลกระทบ
จากการพัฒนาทางด้านท่องเที่ยว ที่เห็นได้ชัด และได้รับผลกระทบอย่างชัดเจนก็คือเรื่องการบินขึ้นลง
ของเครื่องบินน้ำ ซึ่งเป็นผลมาจากนโยบายการท่องเที่ยวของภาครัฐ ที่ทำให้ชาวบ้านไม่สามารถวางอวน
จับสัตว์น้ำในทะเลได้ เพราะจะเป็นอันตรายต่อการบินขึ้นลงของเครื่องบินน้ำ คำถามที่ชาวบ้านและ
แกนนำชาวบ้านสงสัยก็คือ ทำไมชาวบ้านต้องมาคอยระวังกับเรื่องนี้ด้วย ทั้งๆ ที่เป็นผู้ที่มาอยู่ก่อน

“ เรื่องหนึ่งที่เครือข่ายชุมชนที่เราเป็นสมาชิกกำลังทำอยู่ก็คือ เรื่องนโยบาย เราทำเรื่องของ อพท.
อย่างที่เขาไปทำไนท์ ซาฟารี ที่เขาทำเป็นการท่องเที่ยวระดับ 5 ดาว 6 ดาว ความคิดนี้มันมาในสมัยรัฐบาลทักษิณ
แต่ตอนนี้ก็ยังอยู่ เราไปประชุม เขาบอกว่าหยุดแล้ว ไม่ทำแล้ว แต่ก็ยังเห็นเครื่องบินน้ำบินมาลงทุกวัน
ชาวบ้านจะเดือดร้อนนะ ชาวบ้านที่ทำประมงพื้นบ้าน การท่องเที่ยวมันเอื้อเฉพาะพวกเรือลำใหญ
่ เรือหัวโทงของชาวบ้านจะได้อะไร ” ครูประชีพ เล่าถึงสิ่งที่สร้างความวิตกกังวลให้กับชาวบ้านเกาะปอทั้งเกาะ

“ ตอนเราไปคุย เขาบอกว่ายกเลิกแล้ว ทักษิณไปแล้ว ปลอดประสพไปแล้ว แต่ความจริงคือมันเป็นพระราชกฤษฎีกา
มันยกเลิกไม่ได้ เกาะช้าง ภูกระดึง เขาก็ทำตู้มๆๆ เป้าหมายตอนนี้คือเกาะลันตา ต่อไปรถรางรอบเกา
ะ กระเช้าไฟฟ้าจะมา แล้วพี่น้องจะทำมาหากินยังไง ตาสีตาสา ชาวเลที่อยู่ริมหาดจะไปอยู่ไหน
พี่น้องจบป.4-ป.5 เขาไม่รับทำงานหรอก เพราะพูดอังกฤษไม่ได้ ต่อไปโปรเจ็คใหญ่ๆ ลงม
า พวกเราอยู่ไม่ได้ ตายอย่างเดียว ระหว่างเครื่องบินน้ำกับเรือหัวโทง ใครจะหลบใค
ร เราวางอวนกุ้งอะไรก็ไม่ได้ ”

อาสาสมัครอย่างน้อย 2 ท่านได้อยู่คุยกับแกนนำชุมชนจนดึกดื่นค่อนคืน ทั้งสองคนเป็นนักธุรกิจเพื่อสังคม
ที่มีมุมมองในด้านการพัฒนาอย่างยั่งยืน การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างอาสาสมัครทั้งสองท่านกับแกนนำชุมชน
ในค่ำคืนนั้น จะนำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงที่ดีได้หรือไม่นั้น คงจะยังหาคำตอบไม่ได้ในขณะนี้ แต่อย่างน้อยที่สุด
ก็ได้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ แลกเปลี่ยนประสบการณ์ขึ้นมาแล้วระหว่างชาวบ้าน กับคนนอกชุมชน
ที่มีมุมมองต่างออกไป

หากว่าด้วยเรื่องของ การแสดงความรับผิดชอบต่อสังคมขององค์กรธุรกิจ (Corporate Social Responsibility)
หรือ CSR  แล้ว ตามหลักการที่ ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช ผู้อำนวยการ สถาบันการจัดการความรู้เพื่อสังคม (สคส.)
ได้กล่าวเอาไว้นั้น ไม่ได้ให้ความสำคัญกับกับการบริจาคสิ่งของมากเท่าใดนัก หากแต่ให้ความสำคัญ
กับกิจกรรมที่น้อมนำให้องค์กร และสมาชิกขององค์กร เป็นส่วนหนึ่งของชุมชน/สังคม เกิดความใกล้ชิด
เกิดความร่วมมือกันในกิจกรรมของชุมชนหรือสังคม     โดยไม่ใช่กิจกรรมที่เป็นธุรกิจขององค์กร
นอกจากนี้ ศ.นพ.วิจารณ์ ยังกล่าวว่า กิจกรรม CSR น่าจะเป็นกิจกรรมที่ทำให้เกิดความสัมพันธ์ระหว่าง
สมาชิกขององค์กร กับสมาชิกของชุมชน/สังคม เป็นหลัก     และหากเป็นไปได้แล้ว กิจกรรม CSR
ควรเน้นการที่องค์กรเข้าไปร่วมสร้างการพัฒนาที่ยั่งยืนให้แก่ชุมชน/สังคม   โดยเน้นการพัฒนาจากรากฐาน
ของชุมชน/สังคม การที่นักธุรกิจผู้ที่มีความรู้ เข้าไปทำกิจกรรมกับชาวบ้าน เพื่อที่จะทำให้สังคมชุมชนดีขึ้น
เท่าที่นักธุรกิจคนนั้นจะทำได้ เพราะความรู้และทักษะที่นักธุรกิจมีอยู่นั้น ต่างออกไปจากสิ่งที่ชาวบ้านมี
หากความรู้เหล่านี้ถูกนำมาใช้ประเมินวิเคราะห์สภาพปัญหาของชุมชน โดยเฉพาะบางเรื่องที่ชุมชนคิดไม่ออก
แก้ไม่ได้ แต่บางทีในสายตาคนนอกแล้ว ก็อาจจะมองเป็นเรื่องง่าย เพราะมันอาจจะไม่ยากเย็น
เกินความสามารถของนักธุรกิจเท่าไรนัก

ในระยะหลัง สังเกตได้ว่ากิจกรรมขององค์กรที่ทำเรื่องอาสาสมัคร อย่างเช่น เครือข่ายจิตอาสาที่ทำกันอยู่นั้น
มีแนวคิดว่าการที่เครือข่ายฯ พาอาสาสมัครลงพื้นที่ไปทำงานพัฒนานั้น ไม่ใช่เพื่อให้อาสาสมัครไป
เป็นผู้ให้แก่สังคม หากแต่มีจุดประสงค์เพื่อให้อาสาสมัครเป็นผู้รับรู้เรื่องราวของชาวบ้าน รับทราบ
ปัญหาของสังคม  เพื่อให้อาสาสมัครเกิดความเข้าใจ เพื่อวันหนึ่งข้างหน้า อาสาสมัครเหล่านั้น
จะได้กลายเป็นผู้ให้ที่รู้ว่าควรจะให้อะไร ให้อย่างไรกับชุมชนและสังคมต่อไปเพราะปัญหาบางอย่าง
จากการพัฒนาที่เกิดขึ้นในสังคมนั้น เกิดจากความไม่เข้าใจของผู้ให้เท่านั้นเอง

เวทีการสนทนาในคืนนั้น ดำเนินต่อไปจนดึกดื่น การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างอาสาสมัคร
และแกนนำชุมชนบ้านเกาะปอดำเนินไปอย่างเข้มข้น บางเรื่องก็ยังไม่สามารถหาข้อสรุปได้
แต่บางเรื่องก็ได้ข้อสรุปในการดำเนินการต่อไป