พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นกรุงเทพมหานคร เขตหนองจอก

สถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจอีกแห่งหนึ่งของเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร ได้แก่ พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นกรุงเทพมหานคร เขตหนองจอก ตั้งอยู่ที่ถนนฉลองกรุง แขวงลำผักชี เขตหนองจอก เป็นสถานที่รวบรวมข้อมูล ประวัติความเป็นมา วิถีชีวิต ภูมิปัญญาของผู้คนในท้องถิ่นของเขตหนองจอก

จากวิถีชีวิตที่มีความผูกพันอยู่กับธรรมชาติ  ส่งผลให้ชาวหนองจอกมีความเป็นอยู่เรียบง่าย  ไม่ฟุ้งเฟ้อ  และได้สร้างสรรค์ผลงานจากภูมิปัญญาอันทรงคุณค่าผ่านทางงานฝีมืออันประณีตและเครื่องใช้ไม้สอยทางด้านเกษตร  ด้านหัตถกรรม  และด้านอื่นๆ  จนสามารถสร้างชื่อเสียงให้เป็นที่รู้จักอย่างมากมาย

ในพิพิธภัณฑ์ขนาดที่ไม่ใหญ่โตนักแห่งนี้ อัดแน่นไปด้วยเรื่องราวและสาระความรู้ พร้อมกับจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้ในอดีตให้ได้ชม เช่น เปลเด็กที่ทำด้วยไม้ไผ่ พลั่วสำหรับตักข้าวเปลือกที่ทำจากไม้เนื้อเบา สุ่ม ข้อง ไซ ยอ ซึ่งเป็นอุปกรณ์ใช้ในการจับปลา และด้วยความที่ชุมชนในเขตหนองจอกนี้มีคลองอยู่มากมาย เพื่อใช้เป็นแหล่งน้ำในการเกษตรกรรม และเพื่อการคมนาคมในอดีต ทางพิพิธภัณฑ์จึงได้นำเรือไม้ (ขนาดจำลอง) ในอดีตที่เคยใช้ในการคมนาคมทางน้ำที่หาดูได้ยากมาจัดแสดงไว้ด้วย

ชื่นชมศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น  พี่น้องไทยพุทธ  ไทยมุสลิมสามัคคี
ประชากรเขตหนองจอกกว่า  ๗๕%   นับถือศาสนาอิสลาม  ซึ่งได้ตั้งรกรากอยู่ในเขตหนองจอกตั้งแต่สมัยรัชกาลที่  ๓  นอกจากนั้นยังประกอบด้วยชาวพุทธ  คริสต์  รวมถึงชาวรามัญ  ซึ่งต่างช่วยเหลือเกื้อกูลกันโดยมีศาสนาเป็นสิ่งเชื่อมโยงความสัมพันธ์อันดี

ในพิพิธภัณฑ์ยังได้จัดแสดงนิทรรศการการละเล่นพื้นบ้าน ได้แก่ การแสดงลิเกเรียบ ซึ่งเป็นศิลปะการแสดงของชาวบ้านมุสลิมท้องถิ่นแถบสุเหร่าดารุ้ลอิมาดะห์ ที่เป็นวัฒนธรรมสืบทอดกันมานาน เรื่องราวที่นำเสนอเป็นร้อยกรองภาษาอาหรับ บอกเล่าถึงประวัติของท่านนบีมูฮำหมัด พระศาสดาของศาสนาอิสลาม โดยมีการใช้เครื่องดนตรีพื้นบ้าน เช่น รำมะนา เป็นเครื่องดนตรีประกอบ การแสดงลิเกเรียบจะแสดงเฉพาะในเทศกาลสำคัญ เช่น งานโกนผมไฟ งานขึ้นบ้านใหม่ งานทำคิดั่น (การลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย) และที่น่าสนใจอีกประการได้แก่ การละเล่นนาเสป ซึ่งเป็นการร้องเพลงพื้นบ้านในงานรื่นเริง เช่น งานแต่งงาน โดยมีลักษณะการร้องโต้กันคล้ายลำตัด แต่จะมีการใช้กลองทอมให้จังหวะ เนื้อหามักจะเกี่ยวข้องกับศาสนา การสรรเสริญพระเจ้า การให้พรเจ้าภาพที่จัดงาน และการหยอกล้อกันของหนุ่มสาว ซึ่งมีให้ชมได้เฉพาะที่มัสยิดฮาซานุดดีน (ศาลาแดง) แห่งเดียวเท่านั้น นอกจากนี้ยังมีบอร์ดนิทรรศการการละเล่นนาซิรของชาวมุสลิม ที่เป็นการขับร้องประสานเสียง โดยไม่มีเครื่องดนตรีประกอบเลยแม้แต่ชิ้นเดียวที่นิยมเล่นในโอกาสที่มีความสุข และงานรื่นเริงต่างๆ เช่นกัน

นอกจากการละเล่นพื้นบ้านของชาวมุสลิมแล้ว ยังมีบอร์ดนิทรรศการประเพณีสงกรานต์และการเล่นสะบ้าของชาวมอญที่วัดใหม่เจริญราษฎร์

มุสลิมที่หนองจอกมีที่มาอย่างไร
สาเหตุที่ในเขตหนองจอกมีชาวมุสลิมอยู่อาศัยเป็นจำนวนมากนั้น สืบเนื่องย้อนกลับไปในอดีตในรัชสมัยของพระพุทธยอดฟ้ามหาราช รัชกาลที่ 1 แห่งราชวงศ์จักรี กรมพระราชวังบวรได้นำทัพกวาดต้อนครอบครัวชาวมลายูขึ้นมาจากปัตตานีมาตั้งบ้านเรือนแถบวัดชนะสงคราม ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว  รัชกาลที่  ๓  ทรงโปรดเกล้าฯ  ให้พระยาศรีพิพัฒน์รัตนาราชโกษาธิบดีเป็นแม่กองจ้างชาวจีนมาขุดคลองแสนแสบเพื่อใช้เป็นเส้นทางการลำเลียงอาวุธและเสบียงในระหว่างสงครามไทยกับเขมร  เมื่อขุดคลองเสร็จและสิ้นสุดสงครามแล้ว ทางการจึงนำชาวมุสลิมที่ได้กวาดต้อนมาจาก  ๗  หัวเมืองภาคใต้ ให้มาตั้งรกรากทำมาหากินอยู่ตามแนวคลองแสนแสบ และสืบเชื้อสายกันมาจนถึงปัจจุบัน

แสนแสบแสบแค่ไหน  ทำไมเรียกคลองแสนแสบ
ด้วยเหตุที่คลองแสนแสบถูกขุดขึ้นโดยกรรมกรชาวจีนในสมัยรัชกาลที่  ๓  ดังนั้นคลองสายนี้จึงมีชื่อเดิมว่า  คลองเจ๊ก  ตามชื่อเรียกชาวจีน  และสาเหตุที่เปลี่ยนชื่อมาเป็นคลองแสนแสบในปัจจุบัน ก็เนื่องจากว่าหลังจากขุดคลองแล้วทำให้มียุงมาก  ประกอบกับไม่มียากันยุง  ทำให้ชาวบ้านที่ถูกยุงกัดรู้สึกแสบๆ  คันๆ  จึงมีการเรียกชื่อคลองสายนี้ว่า  คลองแสนแสบ

ชมของดี
เขตหนองจอกขึ้นชื่อด้านงานฝีมือ  ไม่ว่าจะเป็นการทำกรงนกจากเขาสัตว์ที่มีการจัดจำหน่ายไปยังต่างประเทศ  เครื่องจักสาน  หมวกถัก  และผ้าคลุมผม  ล้วนแล้วแต่ประณีตและสวยงามไม่แพ้ที่อื่น  รถมอเตอร์ไซด์พ่วงข้าง หรือซาเล้ง ซึ่งเป็นพาหนะที่ชาวหนองจอกและผู้มาเยือนนิยมใช้ในการสัญจร  รวมทั้งการละเล่นไก่ชน  ซึ่งถือเป็นเอกลักษณ์อย่างหนึ่ง

นอกจากนี้แล้วยังมีผลิตภัณฑ์ OTOP ชนิดอื่นๆ ที่ชุมชนต่างๆ ในพื้นที่ผลิตขึ้นมาได้มาจัดแสดงให้ดูด้วย ได้แก่ คุกกี้สมุนไพร แชมพูสมุนไพร และดอกกล้วยไม้ประดิษฐ์

เที่ยวที่เด่น
นอกจากบรรยากาศเงียบสงบของทุ่งนาในเขตหนองจอกแล้ว ความหลากหลายทางศาสนาของเขตหนองจอก  ทำให้มีสถานที่สำคัญที่เป็นศาสนสถาน  อาทิ  วัดหนองจอก,  โบสถ์นักบุญเทเรซ่า,  มัสยิดดารุ้ลมุตตะกีน,  สำนักจุฬาราชมนตรีและสำนักคณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย นอกจากนี้แล้วยังมีสถานที่อื่นๆ ที่น่าสนใจ ได้แก่ โรงเรียนเกษตรทฤษฎีใหม่ที่ชุมชนแผ่นดินทองคอยรุตตั๊กวา ซึ่งถือเป็นแหล่งเรียนรู้ที่สำคัญอีกแห่งหนึ่งด้วย นอกจากนี้ยังมีชุมชนมอญวัดใหม่เจริญราษฎร์ ซึ่งเป็นชุมชนชาวมอญที่ยังสามารถรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีเก่าแก่เอาไว้ได้

หมายเหตุ พิพิธภัณฑ์เปิดทำการทุกวัน ยกเว้นวันจันทร์ และวันอังคาร เวลา 08.30-16.30 น

ขอขอบคุณ คุณวาสนา นทีพิทักษ์ เจ้าหน้าที่ประจำพิพิธภัณฑ์ฯ ที่เอื้อเฟื้อข้อมูล